ความร่วมมือเพื่อแก้ปัญหาความยากจน การพัฒนาสังคมและสุขภาวะ

บทคัดย่อ

โครงการความร่วมมือเพื่อแก้ปัญหาความยากจนการพัฒนาสังคมและสุขภาวะจังหวัดนครศรีธรรมราช มีวัตถุประสงค์ คือ 1)เพื่อพัฒนาระบบการจัดการบัญชีครัวเรือน ข้อมูลครัวเรือน องค์กรชุมชน หมู่บ้าน ตำบล ที่ทุกฝ่ายมีส่วนร่วมดำเนินการ ให้เป็นประโยชน์และมีประสิทธิภาพในใช้ทำแผนแม่บทชุมชน 4 ระดับ คือ (1)ระดับครัวเรือน (2)ระดับองค์กรชุมชน หมู่บ้าน(3)ระดับ ตำบล และ (4) ระดับนโยบายสาธารณะ 2)เพื่อสนับสนุนและบูรณาการกระบวนการทำแผนแม่บทชุมชนระดับตำบล ที่ดำเนินการตามนโยบายชุมชนอินทรีย์ระดับหมู่บ้านของจังหวัดนครศรีธรรมราช และปรับปรุงแผนแม่บทชุมชนให้เป็นปัจจุบันในตำบลที่มีแผนแม่บทชุมชนระดับตำบลอยู่เดิม 3)เพื่อบริหารงานพัฒนาเชิงพื้นที่/เชิงประเด็นตามแนวทาง “การบูรณาการทั้งตำบล” สนับสนุนให้องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) และภาคีการพัฒนาทุกภาคส่วนในระดับตำบล เข้ามาสนับสนุนกระบวนการจัดทำแผนแม่บทชุมชนระดับตำบลและการนำแผนสู่การปฏิบัติ 4) เพื่อพัฒนาและเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับกลไกความร่วมมือของทุกภาคส่วนตามแนวทาง “การบูรณาการทั้งพื้นที่โดยภาคประชาชนเป็นแกนกลางในการพัฒนา” ในระดับหมู่บ้าน ตำบล อำเภอ และจังหวัด
ใช้กระบวนการที่สำคัญได้แก่ 1)สร้างกลไกความร่วมมือ : คณะทำงานระดับต่างๆ 2)พัฒนาชุดเครื่องมือการจัดการสารสนเทศ : โปรแกรมคอมพิวเตอร์, แบบบัญชีครัวเรือน แบบสำรวจครัวเรือน (ชุมชนอินทรีย์/แผนแม่บทชุมชน) 3) จัดฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการ การพัฒนาระบบฐานข้อมูลชุมชนท้องถิ่นเพื่อการพัฒนาตำบล และการพัฒนาเสริมสร้างศักยภาพวิทยากรกระบวนการภาคประชาชนระดับหมู่บ้าน/ตำบล 4) การจัดเก็บบัญชีครัวเรือน ข้อมูลครัวเรือน ข้อมูลชุมชน (ใช้ฐานชุมชนอินทรีย์/แผนแม่บท ปรับให้เป็นปัจจุบัน ร้อยละ 60-70 ของครัวเรือนทั้งตำบล) 5) การบันทึกข้อมูลบัญชีครัวเรือน ข้อมูลชุมชน ลงระบบโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ณ อบต.
6) การจัดการความรู้ ประมวลข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ เพื่อปรับปรุงแผนชุมชนระดับหมู่บ้าน จัดทำ/ปรับปรุงแผนระดับตำบล เวทีระดับครัวเรือน/หมู่บ้าน สู่การปรับปรุงแผนชุมชนอินทรีย์เกิดเป็น แผนครัวเรือน/ แผนแม่บทหมู่บ้าน,เวทีประมวลแผนหมู่บ้านเป็นแผนระดับตำบล ,เวทีประชาพิจารณ์แผนระดับตำบล เกิดเป็นแผนแม่บทตำบล,เวทีบูรณาการแผนระดับตำบล ก่อเกิดระบบสารสนเทศ ณ อบต. 7) จัดเวทีนโยบายสาธารณะระดับจังหวัดสนับสนุนกระบวนการแปลงแผนสู่การปฏิบัติก่อเกิด :ข้อเสนอเชิงนโยบายสาธารณะ กิจกรรมแปลงแผนสู่การปฏิบัติ เพื่อแก้ปัญหาความยากจน การพัฒนาสังคมและสุขภาวะขับเคลื่อนสู่ตำบลแห่งความพอเพียง และการบูรณาการทั้งจังหวัด สู่สังคมอยู่เย็นเป็นสุข 8) การติดตามผลและประชาสัมพันธ์ ผ่านการ จัดทำเว็บไซต์โครงการฯและจัดทำสารคดี ต้นแบบระดับครัวเรือน /หมู่บ้าน / ชุมชน / ตำบล /อำเภอ เพื่อจัดทำชุดความรู้เผยแพร่สู่สื่อสาธารณะขยายผล
ผลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงานได้แก่ 1)เกิดกลไกคณะทำงาน 4 ระดับที่มีองค์ประกอบของบุคคลหลากหลาย ได้แก่ คณะกรรมการบริหารโครงการ คณะทำงาระดับจังหวัด คณะทำงานระดับโซนพื้นที่ และคณะทำงานระดับตำบล 2) เกิดแผนแม่บทชุมชนระดับหมู่บ้าน 1550 หมู่บ้าน มีการปรับปรุงแผนแม่บทชุมชนระดับหมู่บ้านจำนวน 1000 หมู่บ้าน และระดับตำบล 132 ตำบล 3) เกิดยุทธศาสตร์ภาคประชาชน 5 ประเด็น ได้แก่ 1. การบริหารจัดการและเชื่อมโยง 2. ความมั่นคงและสุขภาวะของชุมชน 3.การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 4. วัฒนธรรมประเพณี 5. เศรษฐกิจ 4) เกิดการเชื่อมประสานแผนกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ได้จำนวน 64 พื้นที่ 1037 โครงการ งบประมาณ 257,733,900 บาท 5) มีการพัฒนาระบบสารสนเทศ อบต.จำนวน 29 พื้นที่ 6) มีความพร้อมเสนอโครงการที่เกินศักยภาพไปขอรับการสนับสนุนจากหน่วยงานภายนอกจำนวน 54 ตำบล และงบประมาณภายใต้นโยบายภาครัฐ จำนวน 165 ตำบล 7) เกิดความร่วมมือระดับพื้นที่ในการพัฒนาให้เป็นไปตามแผนแม่บทชุมชน 8.)ชุมชนสามารถปฏิบัติการได้ตามแผนแม่บทชุมชน
ทั้งนี้เพราะโครงการความร่วมมือ ฯ มีจุดแข็งที่สำคัญคือ มีความหลากหลายของภาคีส่วนต่างๆมีศูนย์ประสานงานที่แน่นอน มีโครงสร้างคณะทำงานหลายระดับ มีการเชื่อมโยงกับกิจกรรมหลากหลาย มีทีมยุทธศาสตร์มีประสบการณ์ มีการพบปะสม่ำเสมอ มีการปรับกลยุทธ์การทำงาน มีผลงานเป็นที่ประจักษ์ พื้นที่ มีโอกาสได้พัฒนาตนเอง / ข้อมูล / กิจกรรม พื้นที่ให้ความสำคัญ กับการพัฒนาข้อมูลและใช้ข้อมูลเป็นเครื่องมือ และมีโอกาสสำคัญได้แก่โครงการความร่วมมือ ฯ มีความสอดคล้องกับนโยบายจังหวัดและรัฐบาล มีฐานเดิมในการเคลื่อนงาน ได้แก่ ข้อมูล/ความรู้คนทำงาน และมีพื้นที่ซึ่งดำเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง ส่วนราชการโดยเฉพาะสำนักงานพัฒนาชุมชนใช้คณะทำงานชุดเดียวกับโครงการความร่วมมือ ฯและเน้นการจัดทำแผนแม่บทชุมชน นอกจากนั้นภาคีการพัฒนาได้พัฒนาการทำงานให้มีศักยภาพ สามารถเชื่อมโยงกับองค์กรภายนอกได้
อย่างไรก็ตามการดำเนินงานโครงการความร่วมมือ ฯ ได้ค้นพบบทเรียนที่สำคัญในการพัฒนาได้แก่ การสร้างกลไกคณะทำงานต้องสร้างให้เกิดขึ้นในลักษณะพหุภาคีการพัฒนา ต้องมีกระบวนการสร้างให้เกิดแผนแม่บทชุมชมพึ่งตนเองครอบคลุมทั้งพื้นที่และยกระดับเป็นข้อเสนอสาธารณะ สร้างให้เกิดการเตรียมการพัฒนาระบบสารสนเทศตำบลเพื่อรองรับการพัฒนาสู่ตำบลแห่งความพอเพียง สร้างเงื่อนไข เครื่องมือให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันระหว่างภาครัฐด้วยกันเองและระหว่างภาครัฐและภาคประชาชน อันจะนำไปสู่การเกิดความสัมพันธ์ใหม่ระหว่างภาคีการพัฒนาในพื้นที่